Πρόλογος
Η οργάνωση μιας έκθεσης για τη σημερινή πραγματικότητα των Τσιγγάνων σ' ένα Ιστορικό Μουσείο μπορεί να ξενίσει. Όμως, πίσω απ' αυτές τις δραστηριότητες υπάρχει ένα σκεπτικό. Το Ι.Μ.Κ. είναι καταγεγραμμένο στα μητρώα του ΥΠ.ΠΟ. και στη συνείδηση των ανθρώπων που σχετίζονται μαζί του ως 'Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο. Την κοινή, ανθρωπολογική, συνισταμένη της Ιστορίας και της Εθνολογίας την αναζητούμε σε κάθε μας βήμα.
Το Μουσείο μας δεν υπηρετεί στερεότυπα. Είναι ένα Μουσείο ανησυχαστικό μάλλον παρά καθησυχαστικό. Βέβαια, το να ταράζεις τα νερά δεν είναι αυτοσκοπός. Σκοπός μας είναι η ερμηνεία και η κατανόηση, είτε στο βάθος του χρόνου όπου προβάλλουμε τη συλλογική μας συνείδηση, είτε δίπλα μας, του διαφορετικού, που πάλι οριοθετεί αυτή τη συνείδηση. Η ερμηνεία και η κατανόηση μπορούν να βοηθήσουν στην προσέγγιση ανάμεσα στους ανθρώπους, δείχνοντάς τους ότι είναι μεταξύ τους λιγότερο διαφορετικοί απ' όσο νομίζουν.
Το Μουσείο μας δεν υπηρετεί στερεότυπα. Είναι ένα Μουσείο ανησυχαστικό μάλλον παρά καθησυχαστικό. Βέβαια, το να ταράζεις τα νερά δεν είναι αυτοσκοπός. Σκοπός μας είναι η ερμηνεία και η κατανόηση, είτε στο βάθος του χρόνου όπου προβάλλουμε τη συλλογική μας συνείδηση, είτε δίπλα μας, του διαφορετικού, που πάλι οριοθετεί αυτή τη συνείδηση. Η ερμηνεία και η κατανόηση μπορούν να βοηθήσουν στην προσέγγιση ανάμεσα στους ανθρώπους, δείχνοντάς τους ότι είναι μεταξύ τους λιγότερο διαφορετικοί απ' όσο νομίζουν.
Αλέξης Καλοκαιρινός
Εισαγωγή
Η καταγραφή και παρουσίαση μιας διαφορετικής καθημερινότητας, αυτής των κατοίκων του Τσιγγάνικου καταυλισμού της Νέας Αλικαρνασσού, όπως την αντιλαμβάνονται και τη βιώνουν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της, επιχειρείται στην έκθεση φωτογραφίας «Τσιγγάνοι: Η Δική Μου Πραγματικότητα» που εγκαινιάστηκε το Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2005, ώρα 11.00΄ στις Αίθουσες Περιοδικών Εκθέσεων του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Στα εγκαίνια της έκθεσης παρουσιάστηκε σε πρώτη προβολή το ντοκιμαντέρ Καταγράφοντας την πραγματικότητά μου.
H ιδιαιτερότητα της προσπάθειας έγκειται στο γεγονός ότι η καταγραφή αυτή πραγματοποιείται από τους ίδιους τους Τσιγγάνους. Νέοι του καταυλισμού Νέας Αλικαρνασσού, εκπαιδεύθηκαν στην τεχνική και την τέχνη της φωτογραφίας από το φωτογράφο Μανόλη Πρινιανάκη. Στη συνέχεια αποτύπωσαν φωτογραφικά στιγμές της ζωής τους στον καταυλισμό. Οι φωτογραφίες εκτίθενται σε ενότητες («Οικογένεια», «Παιδιά», «Πρόσωπα», «Καθημερινότητα», «Σπίτια», «Έθιμα», «Βόλτα») και σχολιάζονται από το μέλος της φωτογραφικής ομάδας Αφροδίτη Σεραφειμοπούλου. Όπως σημειώνει η επιμελήτρια (και εμψυχώτρια) του προγράμματος κα. Νινή Καπετανάκη, «μέχρι εντελώς πρόσφατα, η όποια πληροφορία αφορούσε τους Τσιγγάνους προερχόταν από τους απέξω. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς μέλη μιας ομάδας αυτού του πληθυσμού, αντί να παραμένουν αντικείμενα παρατήρησης, ενεργοποιούνται, αναλαμβάνοντας να απεικονίσουν και να περιγράψουν οι ίδιοι τον εαυτό τους. Το αποτέλεσμα της δουλειάς αυτής επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι η φωτογραφία αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο φωτογράφος αντιλαμβάνεται και νοηματοδοτεί τον κόσμο και τη ζωή».
Πρόκειται για μια δράση που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Πρόγραμμα ΝΕΟΛΑΙΑ, Δράση 3.1. Η έκθεση και οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται με την υποστήριξη της Διεύθυνσης Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου και με τις ευγενικές χορηγίες της Χαλκιαδάκης Α.Ε. και της Δημιουργικής Ομάδας Ποσειδώνος 21. Χορηγός επικοινωνίας είναι η Ε.ΡΑ. Ηρακλείου. Σημαντική για την υλοποίηση του προγράμματος υπήρξε η συμβολή της εκπαιδευτικού κας Ελένης Ντέρα. Την φροντίδα παραγωγής και ανάρτησης της έκθεσης εκ μέρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης ανέλαβε η επιμελήτρια των Εθνογραφικών Συλλογών της Ε.Κ.Ι.Μ. κα Αγγελική Μπαλτατζή.
Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 14 Ιανουαρίου 2006 και θα συνδυαστεί με μια σειρά παράλληλων εκδηλώσεων που θα περιλαμβάνουν ομιλίες - διαλέξεις και κινηματογραφικές προβολές σχετικές με τον τρόπο ζωής, τις παραδόσεις και την ιστορία των Τσιγγάνων.
Ειδικότερα, έχουν προγραμματιστεί ομιλίες του μουσικοσυνθέτη Ross Daly, του μέλους της Διεθνούς Αμνηστίας κ. Λεωνίδα Δρανδάκη, της επίκουρης καθηγήτριας Κοινωνιολογίας κας Άννας Λυδάκη, του κ. Γιώργου Νικολακάκη, αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και του καθηγητή Μεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας κ. Γιάννη Μαυρομάτη. Έχουν επίσης προγραμματιστεί προβολές των ταινιών Rom του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, Νέα Ζωή της Τανιάνα Τσουβέλη, καθώς και ένα αφιέρωμα στον Tony Gatlif με τις ταινίες του Gadjo Dilo, Vengo και Swing. Συστηματικά θα προβάλλεται επίσης το ντοκιμαντέρ Καταγράφοντας την πραγματικότητά μου, η παραγωγή του οποίου έγινε στα πλαίσια του ίδιου προγράμματος («Μεταμορφώσεις» - συντελεστές: Ν. Καπετανάκη, Μ. Πρινιανάκης, Ε. Ντέρα, σκηνοθεσία/μοντάζ Μάνου Σταυρακάκη).
Οι παράλληλες αυτές εκδηλώσεις συνδιοργανώνονται από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου και την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών στο Μικρό Αμφιθέατρο του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης.
____________
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
